Khi nhắc đến cụm từ “Công dân số”, người ta thường nghĩ ngay đến sự thông minh và sự hiểu biết nhất định về công nghệ thông tin, có kiến thức về lĩnh vực công nghệ, có hiểu biết chi tiết về phần cứng và phần mềm cũng như kỹ năng sử dụng thiết bị máy móc, các đồ dùng điện tử.

Cẩm nang "Chuyển đổi số" do Bộ Thông tin và Truyền thông xây dựng, định nghĩa công dân số là người dân được trang bị năng lực số để sống giữa môi trường được số hóa toàn diện. Trong đó, 9 yếu tố cấu thành công dân số gồm: Khả năng truy cập nguồn thông tin số; khả năng giao tiếp trong môi trường số; kỹ năng số cơ bản; mua bán hàng trên mạng; chuẩn mực đạo đức trong môi trường số; bảo vệ thể chất, tâm lý trước ảnh hưởng từ môi trường số; quyền, trách nhiệm trong môi trường số; định danh, xác thực, dữ liệu cá nhân; quyền riêng tư trong môi trường số.

Một công dân số là người có kĩ năng sử dụng công nghệ thông tin để giao tiếp với người khác, tham gia vào các hoạt động xã hội, kinh doanh và chính trị trên nền tảng kĩ thuật số. Công dân số là người có kĩ năng truy cập internet thông qua máy tính, điện thoại di động và các thiết bị kĩ thuật số khác để tương tác với cá nhân, tổ chức và cộng đồng. Tuy nhiên không phải bất kì ai sử dụng internet cũng là công dân số.

Trong thế giới số, những công dân số hoàn toàn có thể sử dụng quyền công dân và qua đó thực hiện đầy đủ những nghĩa vụ công dân của họ. Đặc điểm của một công dân số bao gồm:

Có trình độ nhất định về mặt công nghệ: Công dân số là những người có thể sử dụng được công nghệ thông tin, truyền thông thông minh vào hầu hết tất cả mọi lĩnh vực của cuộc sống xã hội, từ cấp địa phương cho đến cấp quốc gia, và toàn cầu. Khi nhắc đến khái niệm công dân số là nhắc đến sự “thông minh” và sự hiểu biết nhất định về công nghệ thông tin ở trong những lĩnh vực: Chương trình nghị sự quốc gia và toàn cầu, truyền thông, các vấn đề toàn cầu, thông tin liên lạc, nhiệm vụ trong Chính phủ, tình trạng phân biệt đối xử, thư tín, tổ chức xã hội, ngân hàng, mua sắm và tiếp thị.

Hiểu được tình trạng thực tế của thế giới ảo và nền văn hóa số: Công dân số là người nhận ra rằng một thế giới ảo mà trong đó tồn tại thế giới thực đang được xây dựng, phát triển, mô phỏng, những văn hóa có trong thế giới thực đang được hình thành và sau đó được triển khai mở rộng trên môi trường số.

Công dân số gắn liền với những thiết bị di động và luôn mong muốn những thiết bị này sẽ được phát triển tối ưu hơn, ví dụ như làm việc hiệu quả hơn, nhanh hơn, thiết kế tối ưu hơn, chính xác hơn, hoàn hảo hơn, mới hơn, thú vị hơn, ít bị nguy hiểm và cũng sẽ sở hữu những công nghệ mới hơn.

Tất cả những gì mà những công dân số được tiếp cận ở trong không gian thế giới thực sẽ tiếp tục được thực hiện số hóa, đây được gọi là các sản phẩm, dịch vụ kỹ thuật số.

Bên cạnh đó, công dân số cần phải có sự hiểu biết nhất định về vấn đề đạo đức, tư duy nhận thức và quy trình pháp lý do mọi thông tin, hành động thực hiện ở trên môi trường số đều có thể sẽ được lưu trữ và tìm kiếm, truy vết.

Như vậy, công dân số không phải là khái niệm quá xa lạ, đó là những điều rất gần gũi với chúng ta, cụ thể như công dân đủ điều kiện được trang bị các công cụ thiết yếu như Thẻ căn cước công dân gắn chip điện tử; ứng dụng VNelD để tham gia trên môi trường điện tử.

Đối tượng của công dân số có thể là bất kỳ ai - Một đứa trẻ, thanh thiếu niên hoặc người lớn, không giới hạn về giới tính, độ tuổi, sắc tộc, tôn giáo và nơi sống.

Công dân số đóng vai trò như những người lãnh đạo, người học và người sáng tạo để tạo nên sự phong phú về nội dung, kiến thức và thông tin trên nền tảng kỹ thuật số. Đây là một cách hiệu quả để tạo nên nguồn thông tin đa dạng và giúp mọi người cập nhật thông tin kịp thời trong xã hội số như hiện nay.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Hoàng Gia Long thăm Trung tâm dữ liệu tỉnh.

Có thể thấy, sự ra đời của Đề án số 06/CP của Chính Phủ đã tạo bước đột phá trong công tác chỉ đạo, điều hành của Chính phủ, tác động mạnh mẽ đến công tác Chuyển đổi số. Tại tỉnh Hà Giang, ngoài sự đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, ứng dụng Công nghệ thông tin vào xây dựng chính quyền số, chính phủ điện tử, Tỉnh xác định xã hội số là trụ cột, vì chính quyền có làm tốt, doanh nghiệp có làm tốt thì vẫn cần môi trường rộng lớn đó là các công dân, muốn có xã hội số thì phải có công dân số. Chính vì vậy việc xây dựng công dân số làm nền tảng chuyển đổi số bền vững là nhiệm vụ hàng đầu trong chuyển đổi số.

Từ cuối tháng 11/2023, tỉnh Hà Giang bắt đầu cho triển khai thử nghiệm Ứng dụng công dân số tích hợp phát triển cùng các dịch vụ VneID và các hệ thống thông tin, cơ sở dữ liệu dùng chung. Ứng dụng công dân số là ứng dụng chạy trên thiết bị di động thông minh, gồm các phân hệ chức năng như:  Xác thực đăng nhập người dùng, Phản ánh kiến nghị, Dịch vụ công trực tuyến, Tin tức, Cổng thông tin du lịch, Bản đồ số, Ví điện tử VNPT Money. Việc thử nghiệm sẽ được thực hiện trong 6 tháng, sau đó tỉnh sẽ tổ chức đánh giá kết quả thí điểm Ứng dụng công dân số, dự kiến trước tháng 7/2024.

Công an thị trấn Yên Minh hướng dẫn người dân sử dụng tài khoản định danh điện tử (VNeID) đăng nhập, thực hiện các thủ tục hành chính trên môi trường điện tử, qua đó giúp người dân nắm được những lợi ích thiết thực trong việc thực hiện các thủ tục hành chính trên môi trường điện tử.

Để phát triển công dân số, thời gian qua tỉnh Hà Giang đã tập trung triển khai tốt Đề án 06 với các nhóm tiện ích nhằm mục tiêu hình thành công dân số, hoàn chỉnh hệ sinh thái số, phát huy nguồn tài nguyên số quý báu về dân cư. Phối hợp cùng với các doanh nghiệp viễn thông đầu tư hạ tầng phục vụ cho việc phát triển xã hội số, như triển khai đồng bộ nền tảng hạ tầng mạng viễn thông và công nghệ thông tin. Theo đề nghị của UBND tỉnh, Tập đoàn Viettel đã triển khai phát sóng thử nghiệm 5G phục vụ cho người dân, khách du lịch trải nghiệm miễn phí tại 03 địa điểm: Quảng trường 26/3; Cột cờ Lũng Cú và Toà nhà Viettel Hà Giang. Trong 9 tháng đầu năm, Viettel Hà Giang triển khai mở rộng phủ sóng di động được thêm 17/53 thôn trắng sóng, nâng tỷ lệ thôn được phủ sóng di động đạt 98,16%. Thực hiện đề nghị của UBND tỉnh, Viễn thông Hà Giang đang đề xuất Tập đoàn hỗ trợ triển khai dự kiến 15 trạm phát sóng di động tại các thôn có điện, chưa có sóng di động.

Để xây dựng công dân số làm nền tảng chuyển đổi số hiệu quả và bền vững, về lâu dài, chính quyền cần có cơ chế chính sách để khuyến khích người dân trong vấn đề sử dụng các tiện ích mà công nghệ mang lại, như có cơ chế về giảm phí hoặc khuyến khích, động viên bằng một hình thức nào đó. Đồng thời đẩy mạnh phát triển hạ tầng số, các hệ thống nền tảng số; xây dựng, phát triển nền tảng ứng dụng trên thiết bị di động để người dân, doanh nghiệp khai thác, sử dụng tiện lợi trong giao dịch với chính quyền và tra cứu thông tin.