(ảnh
nguồn: baohagiang.vn)
Dân tộc Pà Thẻn
ở Hà Giang hiện có 5.975 người sống tập
trung ở các huyện Quang Bình, Bắc Quang, Xín Mần và
Hoàng Su Phì. Khác với dân tộc Mông thường sinh
sống ở trên các triền núi cao, dân tộc Pà Thẻn
lại thường sinh sống, cư trú ở vùng
tương đối thấp. Những năm 90 trở
về trước, các hoạt động kinh tế
của người Pả Thẻn chủ yếu mang tính
tự cung tự cấp, nguồn thu chính từ nông
nghiệp nương rẫy, họ thường du canh du
cư. Được sự quan tâm của Đảng, Nhà
nước, những năm gần đây, dân tộc Pà
Thẻn bắt đầu định cư ổn
định cuộc sống. Rừng núi bạt ngàn,
đất đai màu mỡ là điều kiện tự
nhiên thuận lợi.
Sau những ngày thu
hoạch xong vụ lúa mùa, bà con dân tộc Pà Thẻn
chọn ngày tốt, thường là ngày 16/10 Âm lịch hàng
năm là ngày tổ chức lễ hội "kéo chày."
Theo các già làng dân tộc Pà Thẻn ở xã Tân Bắc
(huyện Quang Bình), người thầy cầm chịch
ở lễ hội "kéo chày" rất quan trọng.
Người thầy phải là người giỏi về
võ công, khỏe và phải luyện tập rất công phu,
đồng thời phải biết niệm thần chú
để cho chiếc chày được nâng lên khỏi
mặt đất mặc dù rất nhiều thanh niên kéo chày
xuống bằng mọi cách cũng không thể kéo
được.
Trước khi vào
buổi lễ "kéo chày" người thầy dùng
một chiếc chày được làm bằng một
đoạn gỗ hoặc vầu, có đường kính
khoảng 10 cm, dài từ 2,5-3m. Sau đó, thầy cầm tay
vào chiếc chày, xoay đi xoay lại mấy vòng và niệm
thần chú. Cùng đó, hai thanh niên
người Pà Thẻn trai tráng, khỏe mạnh ôm chặt
chày ở tư thế đối ngược nhau. Vừa
xoay chày, người thầy vừa đọc thần chú,
sau đó như có một phép thuật mà không ai có thể
diễn tả nổi, chiếc chày khắc tự xoay và
nâng lên khỏi mặt đất, mặc dù hai thanh niên ra
sức kéo xuống cũng không thể kéo được.
Lúc này hàng chục thanh niên trai tráng trong bản cùng nhau kéo
chày xuống nhưng cũng không kéo nổi, chỉ khi nào có
người bịt tay vào đầu trên hoặc
dưới của chiếc chày thì chiếc chày mới
chạm đất, khi đó lễ kéo chày kết thúc.
Ở lễ hội
"kéo chày", những chàng trai Pà Thẻn nào tham gia luôn
nhận được sự tin yêu, thán phục và
ngưỡng mộ của du khách nói chung và các cô gái Pà
Thẻn nói riêng. Với dân tộc Pà Thẻn, lễ hội
"kéo chày" là một tục lệ mang tính chất
cộng đồng, là dịp để mọi
người cùng nhau vui vẻ, thư giãn sau một ngày mùa
bội thu. Qua lễ hội họ cầu mong các thần
linh phù hộ mưa thuận gió hòa, cho dân bản
được mùa, đời đời no ấm.Trong
lễ hội "kéo chày," các chàng trai Pà Thẻn ai
cũng diện áo mới, mặc quần chân què, trang trí
thêm hai chiếc khăn vắt chéo qua ngực và dùng thắt
lưng màu trắng. Các cô gái Pà Thẻn lại nổi
bật hơn trong bộ trang phục màu đỏ
tươi, một bộ nữ phục của các cô gái
gồm khăn, áo, thắt lưng, váy, tạp dề. Màu
chủ đạo trên trang phục của các cô gái Pà
Thẻn là màu đỏ, nhưng có phối màu với các màu
sáng khác như màu trắng bằng cách ghép vải hoặc
dệt thành đường kẻ sọc.
Nếu chú ý một
chút, trong trang phục của các cô gái Pà Thẻn, du khách
sẽ thấy cách cắt may và trang trí áo không giống
với bất cứ một kiểu áo nào của dân
tộc khác. Với một hình thức trang trí của áo,
kết hợp với những đường thêu và ghép
vải khéo léo đã tạo nên cho các cô gái Pà Thẻn một
sự độc đáo riêng có. Đến với lễ hội,
các cô gái Pà Thẻn không chỉ xúng xính đẹp hơn
trong bộ quần áo mới mà họ còn đẹp hơn
khi đeo các trang sức bằng bạc gồm vòng cổ,
vòng tay và hoa tai. Mỗi du khách đến với các làng
bản của người Pà Thẻn, Hà Giang trong những
ngày này không chỉ được chứng kiến lễ
hội "kéo chày" mà còn được xem lễ
hội nhảy lửa, xem các hội thi gói bánh dài, bánh
xường, bánh ốc; được thưởng thức
những món ăn truyền thống của dân tộc Pà
Thèn.
Gìn giữ nguyên
vẹn nét văn hóa độc đáo của dân tộc
trong cuộc sống của người Pà Thẻn ở Hà
Giang nói chung và lễ hội "kéo chày" nói riêng là một
điều rất đáng trân trọng. Với tín
ngưỡng tâm linh, lễ hội "kéo chày"
truyền thống của dân tộc Pà Thẻn là kho tàng
văn hóa hết sức phong phú và độc đáo,
chứa đựng những giá trị văn hóa tinh
thần đậm nét nhân văn. Với kho tàng văn hóa
nghệ thuật dân gian và tri thức địa
phương của dân tộc Pà Thẻn ở Hà Giang đã
góp phần bảo tồn nền văn hóa Pà Thẻn trong
nền văn hóa các dân tộc Việt Nam phong phú, tiên
tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.