Tiết mục văn nghệ đặc sắc.

Các đại biểu dự lễ hội.

Tết cá hay còn gọi là Tết Khẩu Ràng, chủ thể của di sản là cộng đồng người Tày sinh sống trên địa bàn xã Mậu Duệ, Yên Minh. Các cụ cao tuổi kể lại câu chuyện lưu truyền rằng: Ngày xưa, hai thủ lĩnh người Tày là Nguyễn Viễn Rịch và Nguyễn Viễn Quang đưa họ hàng cùng bà con người Tày đến xã Mậu Duệ khai phá, sinh sống tại các thung lũng cạnh các dòng sông, khe suối. Họ canh tác hiệu quả trên ruộng đồng và sáng tạo ra việc thả cá chép vào ruộng lúa, nhờ năng suất cao, cách làm này càng được nhân rộng. Từ sản vật đặc biệt của đồng ruộng, hàng năm người dân tổ chức ăn mừng, dâng lễ vật để cúng tổ tiên vào ngày 9/9 âm lịch.

Tết cá được duy trì đến ngày nay với mong muốn cầu cho mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu và tạ ơn tổ tiên đã dạy dân trồng lúa, canh tác. Trước Tết khoảng 3 tháng, người dân tiến hành thả cá; trung bình một sào Bắc bộ sẽ thả khoảng 300 - 500 con cá giống. Cách vài ngày, chủ gia đình phân công cho từng thành viên đảm nhiệm các công việc chuẩn bị cho ngày Tết. Đúng ngày 9/9 âm lịch, trong tiết trời Thu dịu mát, các gia đình chuẩn bị mâm cỗ cúng để thực hiện nghi lễ kính cáo tổ tiên, các vị thần linh với đa dạng các món ăn từ cá chép ruộng như: Bánh Chưng nhân cá, cá đồ măng chua, cá rán, cá lam ống vầu, gỏi cá, bánh lòng cá trộn hạt kê... Đặc biệt, mỗi gia đình, dòng họ người Tày lại có những kiêng kỵ trong khi chế biến cá chép như: Mổ cá chỉ vào ban đêm, không dùng dao mà dùng một que nứa vót nhọn để mổ; khi nướng cá, phần đuôi không được quay vào cửa bếp, cá nướng không được để bị cong, cháy đuôi…

Lễ hội Tết cá của người Tày huyện Yên Minh đã được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch công nhận di sản văn hóa Phi vật thể cấp Quốc gia vào năm 2016. Đây là lễ hội truyền thống, di sản văn hóa mang bản sắc riêng có của cộng đồng người Tày huyện Yên Minh. Thông qua tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên để cầu cho con người có sức khỏe, mưa thuận, gió hòa, mùa màng bội thu, làm ăn thuận lợi  và thể hiện tính gắn kết cộng đồng, gia đình, dòng họ.

Hấp dẫn phần thi gói bánh Chưng nhân cá.

Lễ hội Tết cá của người Tày huyện Yên Minh năm 2023 được tổ chức quy mô cấp huyện nhiều hoạt động như: Thi đua cá, thi bắt cá bằng tay, thi lấy mật cá, gói bánh trưng nhân cá, nướng cá chép ruộng, trải nghiệm nấu rượu ngô men lá… Thông qua lễ hội góp phần quảng bá hình ảnh con người và tài nguyên, sản phẩm du lịch tiêu biểu, độc đáo của huyện Yên Minh, thu hút khách du lịch.

Tết cá đã tạo ra sinh hoạt văn hoá ẩm thực, văn hoá, văn nghệ hết sức đa dạng. Sau nghi thức kính cáo tổ tiên, các gia đình cùng nhau thưởng thức các mâm cỗ đầy ắp các món ăn từ cá chép ruộng. Rượu ngô men lá thơm nồng được chủ nhà mang ra mời thông gia, anh em láng giềng, bạn bè hội ngộ. Họ hỏi thăm nhau về sức khoẻ, công việc và chia sẻ kinh nghiệm trong đời sống, lao động sản xuất. Trong không khí sum họp gia đình ấm cúng, ai cũng phấn khởi bởi mùa màng bội thu, tổ tiên phù hộ, làng bản, gia đình có cuộc sống ấm no.